در هیاهوی روزگار و مشکلاتی که ناخواسته هر روز بر سر راه انسان قرار می‌گیرند، ممکن است آنچنان که شایسته است به نماز توجه نکنیم لذا خواندن نمازی با توجه و خشوع، یکی از خواست‌های قلبی هر فرد مۆمن به شمار می‌رود.
نمازجایگاه نمازگزار درقرآن و سنّت
مقام
ارجمند نمازگزار و جایگاه بلند مرتبه او همواره مورد توجّه و تحسین شارع مقدّس
بوده است. قرآن و روایات، مقام و ارزش نمازگزاران را بیان کرده و با اوصاف گوناگون
از آنان بخوبى یاد مى کند که چند نمونه آن را در زیر مى خوانید:
سوال : آیا اقامه نماز در مکانهایى متل
حرم امام رضا (علیه السلام) که برخى خانمها جلوتر از آقایان ایستادهاند یا
برعکس، جایز است؟
جواب) اگر بین زن و مرد مقدارى (حداقل به اندازه یک وجب) فاصله
باشد، جلوتر بودن زن یا همردیف بودن او با مرد اشکال ندارد و نمازشان صحیح مىباشد.
یا قبله ما به سمت خاصی از کعبه مربوط می شود؟ و اگر اینطور نیست پس ما چه به سمت قبله، چه پشت به قبله، نماز بخوانیم؛ باز به دلیل کروی بودن زمین، در هر صورت به سمت کعبه نماز خوانده ایم. پس رعایت شرط قبله در نماز، به چه معناست؟
پاسخ:
کاربر گرامی طبق گفته شما، اصلاً مسأله رو به قبله بودن در نماز، از موضوعیت می افتد و دستور به آن لغو میشود. زیرا از هر طرفی که انسان بایستد؛ لاجرم رو به کعبه می باشد. در نظر داشته باشید؛ شرط رو به قبله بودن در نماز به معنای این است که به طور مستقیم و با کمترین فاصله ممکن، متوجه قبله شوید؛ به گونه ای که عرفا صدق رو به قبله کند. در حالی که بنا بر فرض شما حتی اگر کسی در کنار کعبه پشت به آن بایستد؛ باز صدق اسقبال، می کند(البته با دقت عقلی) به این صورت که کره زمین را دور بزند.
لازم است به این نکته توجه کنیم که در احکام شرعی، صدق عرفی ملاک است. پس استقبال قبله عرفی در نماز معتبر است.
سلام می خواستم نام دو دعای واجب را که در نماز یکی را ده بار و دیگری را نه بار، می خوانیم؛ بدانم. ارتباط این دو دعا با همدیگر چگونه است؟
پاسخ:
دعای «اهدنا الصراط المستقیم» در نماز ده مرتبه و دعای «صلوات بر پیامبر و اهل بیتش علیهم السلام» نه مرتبه خوانده می شود. ارتباط این دو دعا این است که در روایات، صراط مستقیم را به اهل بیت علیهم السلام تفسیر کرده اند.
از امام صادق علیه السلام می خوانیم که در تفسیر آیه «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ» فرموده اند: الطریق و معرفة الامام؛ منظور، راه و شناخت امام است. و نیز در حدیث دیگری از همان امام نقل شده: «و اللَّه نحن الصراط المستقیم؛ به خدا سوگند ما صراط مستقیم هستیم» در حدیث دیگری باز از همان امام می خوانیم که فرمود: «صراط مستقیم، امیر مؤمنان علی علیه السلام است»(تفسیر نمونه، ج 1، ص 50)
صراط مستقیم راه خداست و نمایان گر راه خدا، اهل بیت علیهم السلام هستند. ارتباط دعای «اهدنا الصراط المستقیم» و «اللهم صل علی محمد و آل محمد» پیوند خدا و ولایت است. فراموش نکردن ولایت است که امروز آن ولی خدا، حضرت صاحب الزمان عجل الله فرجه است. دریافت دین از طریق ولایت و پیامبر صلی الله علیه و آله است. دین مقبول فقط باید از طریق پیامبر و جانشینانش باشد.
چرا در قرآن برای وجوب نماز لفظی که دلالت بر واجب بودن آن باشد، نداریم. مثلا نگفته است که باید نماز بخوانید؟
پاسخ:
آیات زیادی در قرآن آمده که دلالت بر وجوب نماز می کنند و این لفظ(باید) همان وجوب است که از فعل امر در آیات وارد شده در قرآن استفاده می شود که ما به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
اول: آیه «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرّاکِعینَ: و نماز را برپا دارید و زکات را ادا کنید...»( سوره بقره، آیه 110)
دوم: آیه «حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی: در انجام همه نمازها به خصوص نماز وسطی (نماز ظهر ) کوشا باشید»( سوره بقره، آیه 238)
سوم: آیه «... فَأَقیمُوا الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنینَ کِتابًا مَوْقُوتًا: نماز را اقامه کنید. زیرا نماز وظیفه ثابت و معینی برای مؤمنان است»( سوره نساء، آیه 103)
نتیجه اینکه اولا: خداوند در قرآن انجام نماز را با فعل امر دستور می فرمایند؛ بدین معناست که نماز واجب است و باید به آن عمل نمود. زیرا فعل امر دلالت بر وجوب دارد. ثانیا: تمام کلمات و الفاظ قرآن، عربی می باشد. پس در قرآن آوردن لفظ فارسی(باید) معنا ندارد. صیغه فعل امر در عربی به معنی باید و حتما، در زبان فارسی است.
اگر چه روزه برای تحصیل تقوا و تزکیه نفس خوب است. اما همان گونه که می دانید عبادت و بندگی خدا منحصر در این عمل عبادی نیست. آن گونه که در آیات و روایات فراوان توصیه شده است؛ بهترین عبادت، نماز است «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَر: و نماز را برپا دار، که نماز(انسان را) از زشتیها و گناه باز میدارد و یاد خدا بزرگتر است و خداوند میداند شما چه کارهایی انجام میدهید».[1]
«الَّذینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ مَنْ تَزَکَّی فَإِنَّما یَتَزَکَّی لِنَفْسِهِ وَ إِلَی اللَّهِ الْمَصیر: و نماز را برپا میدارند و هر کس پاکی (و تقوا) پیشه کند؛ نتیجه آن به خودش بازمیگردد و بازگشت (همگان) به سوی خداست».[2]
این توصیه و سفارش قرآن کریم به برپایی نماز است؛ برای تزکیه نفس.
امام و پیشوای پرهیزکاران علی علیه السلام در اوصاف انسان های با تقوا می فرماید: «پرهیزکاران در شب بر پا ایستاده؛ مشغول نمازند. قرآن را جزء جزء و با تفکّر و اندیشه میخوانند. با قرآن جان خود را محزون و داروی درد خود را مییابند».[3]
به نظر می رسد اگر کسی همواره بتواند به سه چیز توجه داشته باشد؛ سعادت دنیا و آخرتش تأمین است.
الف. این که بداند و باور داشته باشد که خداوند، پیامبر و اولیاءالله، شاهد بر اعمال ما هستند.
خداوند در قرآن می فرماید «بگو؛ عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را میبینند! و به زودی، به سوی دانای نهان و آشکار، بازگردانده میشوید و شما را به آن چه عمل میکردید، خبر میدهد».[4]
ب. مرتکب گناه نشود و به واجبات الاهی اهمیت دهد.
ج. این که بداند دنیا محل ماندن نیست؛ بلکه همۀ ما روزی از این دنیا خواهیم رفت و در قیامت باید پاسخ گوی اعمالمان باشیم. توجه به این مطلب موجب خودسازی و تزکیه و تهذیب نفس خواهد شد.
خداوند در قرآن می فرماید «هرآینه خدای شما خدایی است یکتا. هر کس دیدار پروردگار خویش را امید میبندد؛ باید کرداری شایسته داشته باشد و در پرستش پروردگارش، هیچ کس را شریک نسازد.[5]
بنابر این اولین و بهترین عبادت برای تقرب به خدا و دوری از وسوسه های شیطان، نماز است. یاد خدا، شب زنده داری، تلاوت قرآن، و راز و نیاز با خدا، بهترین عبادت و بندگی و وسیله نجات از جهنم است.
پی نوشت ها:
[1] عنکبوت، 45.
[2] فاطر، 18.
[3] نهج البلاغه، خطبه متقین (همام).
[4] توبه، 105.
[5] کهف، 110.
